Του Βασιλη Νεδου

Μεταξύ των... χιλίων πατέρων της νίκης του Μπαράκ Ομπάμα υπάρχουν πολλοί αφανείς εθελοντές, οι οποίοι περπάτησαν τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη μια άκρη στην άλλη για να γνωστοποιήσουν τις θέσεις των Δημοκρατικών στους λεγόμενους «απολίτικους», που έκριναν σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα των εκλογών. Ανθρωποι με κονκάρδες καρφιτσωμένες στο πέτο, ζητούσαν στα πεζοδρόμια χρηματική ενίσχυση για το κόμμα, με περαστικούς οι οποίοι και τον οβολό τους ήταν έτοιμοι να καταθέσουν και κουβέντα να πιάσουν. Η λεγόμενη «αμερικανοποίηση» της πολιτικής, ακυρώθηκε με θορυβώδη τρόπο στη χώρα που βάφτισε αυτή την έννοια. Την ίδια στιγμή οι εν Ελλάδι βουλευτές, υπουργοί και λοιποί ενεργοί πολιτικοί, επαινούν τους Αμερικανούς, αποφεύγουν όμως να ρίξουν έστω και μια κλεφτή ματιά στα οργανωτικώς διαλυμένα κόμματα τα οποία εκπροσωπούν. Η Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ έχουν αφεθεί στην επικοινωνιακή διαχείριση της εικόνας τους, δεν αξιοποιούν τα think tanks που διαθέτουν και η παραγωγή πολιτικής τους κινείται πολύ χαμηλά. Οσο για την επαφή με την κοινωνία, αυτή την έχουν εκχωρήσει άνευ όρων στα τηλεοπτικά δελτία και τα «παράθυρά» τους. Για τους κομματικούς η προμήθεια των βουλευτών με... κινητά blackberry για να πληροφορούνται άμεσα τις ομιλίες των επικεφαλής, είναι αρκετή.

Το 1981, όταν το ΠΑΣΟΚ ανερχόταν στην εξουσία, «έπιανε τη Ν.Δ. στον ύπνο» και στο ζήτημα της κομματικής οργάνωσης. Το ΠΑΣΟΚ είχε κατέβει στην κοινωνία και είχε υιοθετήσει ένα μοντέλο επαφής με την κοινωνία στηριγμένο σε εκείνο των αριστερών κομμάτων. Η Ν.Δ. χρωστά την οργάνωσή της στον πρόεδρο της περιόδου 1981 - 1984, Ευάγγελο Αβέρωφ. Με εξαίρεση τα κόμματα της Αριστεράς, για τα υπόλοιπα τότε ανέτειλε η εποχή των μαζικά οργανωμένων οπαδών, με καθυστέρηση δεκαετιών σε σύγκριση με τη Δυτική Ευρώπη. Το 1990 επί Κωνσταντίνου Μητσοτάκη η Ν.Δ. άγγιζε τα 700.000 μέλη, αριθμό που είχε προσεγγίσει και το ΠΑΣΟΚ λίγα χρόνια νωρίτερα. Ενας στους τρεις ψηφοφόρους ήταν οργανωμένος σε κάποιο κόμμα.

Την τελευταία δεκαετία το μοντέλο και στα δύο κόμματα παρακμάζει. Η Ν.Δ. το 1997 με την ανάδειξη του κ. Κώστα Καραμανλή στην προεδρία, τουλάχιστον για τα επτά αντιπολιτευτικά χρόνια έμοιαζε να αντέχει, σε αντίθεση με το ΠΑΣΟΚ που είχε μετατραπεί σε μηχανισμό διορισμών και πελατειακών σχέσεων. Στελέχη του ΠΑΣΟΚ που δεν ανήκαν ποτέ στην εκσυγχρονιστική πτέρυγα κατηγορούν ακόμη την ηγεσία του κ. Κώστα Σημίτη ότι «δεν εμπιστευόταν τον κομματικό μηχανισμό» και με πλασματικά μέλη προσπαθούσε να ελέγξει τα όργανα. Και ο κ. Γιώργος Παπανδρέου δεν κατόρθωσε πολλά πράγματα στον τομέα της οργάνωσης του κόμματος, με αποτέλεσμα τα ίδια στελέχη να εκφράζουν φόβους για την επόμενη (κατ’ αυτούς νικηφόρο) ημέρα των εκλογών. Ενδεικτικό της οργανωτικής αδυναμίας του ΠΑΣΟΚ είναι, μεταξύ άλλων, και η ανεπιτυχής μετακόμισή του. Ο κ. Παπανδρέου πριν από λίγους μήνες είχε πει ότι στις 4 Σεπτεμβρίου θα έχει ολοκληρωθεί η μεταφορά από τα παλαιά στα νέα γραφεία και στα περιφερειακά. Δύο μήνες μετά, ακόμη υπάρχουν διαφωνίες αν... οι καρέκλες και τα τραπέζια πρέπει να πάνε στις κατά τόπους νομαρχιακές ή αλλού. Επίσης, το ΠΑΣΟΚ ξόδεψε ένα χρόνο ώσπου να βρει ένα μοντέλο για τη διοχέτευση της κομματικής επιχορήγησής του προς τους πυρόπληκτους της Ηλείας, όπως είχε υποσχεθεί από τον Αύγουστο του 2007.

«Τα τελευταία δέκα χρόνια», λέει στην «Κ» ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου κ. Γιάννης Μαυρής «έχουμε τον εκφυλισμό των κομματικών μορφών και την παράλληλη ενίσχυση της σημασίας της ηγεσίας. Σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζει και το γεγονός ότι οι προεκλογικές εκστρατείες γίνονται ολοένα πιο επαγγελματικές». Ο κ. Μαυρής επισημαίνει, μάλιστα, και το φαινόμενο της «καρτελοποίησης», της προσπάθειας δηλαδή των μηχανισμών του κόμματος να εκμεταλλευθεί όλους τους πόρους του κράτους προς όφελός του. Οπως λέει, στην περίπτωση της Ελλάδας, η «καρτελοποίηση» είναι εμφανής όσο σε λίγα κράτη του πολιτισμένου κόσμου.

Ενα άλλο σύμπτωμα της κρίσης στη λειτουργία των κομμάτων είναι η υποβάθμιση της επαφής με τις επονομαζόμενες δεξαμενές σκέψης, που ίδρυσαν τη δεκαετία του ’90. Παρά το γεγονός ότι παράγουν σκέψη και έργο, σπάνια ασχολούνται σοβαρά μαζί τους από το κόμμα. Ο κ. Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος, γενικός διευθυντής του «Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής», μιλά μ’ ενθουσιασμό για το έργο. «Κάναμε μια πολύ ακτιβιστική σειρά εκδηλώσεων, πάντα με ιδεολογικό κέλυφος, της μεταλαμπάδευσης δηλαδή των φιλελεύθερων ιδεών που στην Ελλάδα ήταν πάντα μειοψηφικές». Σημαντική θεωρεί ο κ. Αρβανιτόπουλος και τη συμβολή της Πολιτικής Ακαδημίας Επιμόρφωσης Στελεχών (έχουν περάσει 3.000 μέλη της Ν.Δ.). Γίνονται έως 15 εκδηλώσεις το μήνα, με τα πρακτικά των οποίων τροφοδοτούνται διαρκώς τα στελέχη της Ν.Δ. Ωστόσο, ο κ. Αρβανιτόπουλος λέει: «Εχουμε την αγάπη όλων, αλλά δεν μας χρησιμοποιούν στο βαθμό που θα έπρεπε. Δυστυχώς δεν είναι στην κουλτούρα του Ελληνα πολιτικού, να ζητήσει συμβουλή από ένα think tank».

Αντίστοιχα, η κατάσταση στο «ΙΣΤΑΜΕ Ανδρέας Παπανδρέου» δεν είναι πολύ διαφορετική. Αν και πολλοί στο ΠΑΣΟΚ πιστώνουν στον πρόεδρο του Ιδρύματος κ. Νίκο Κοτζιά την ανάδειξη πραγματικών ζητημάτων που απασχολούν την κοινωνία, η επιρροή του ΙΣΤΑΜΕ σταματά εκεί. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρουν το τελευταίο θέμα που απασχόλησε το ΙΣΤΑΜΕ, τα καρτέλ στην Ελλάδα και τον τρόπο αντιμετώπισής τους. «Γι’ αυτό το ζήτημα», λένε «το ΠΑΣΟΚ δεν έχει τεκμηριωμένη άποψη και δεν έχει κάνει τον κόπο να ζητήσει από τους ανθρώπους του ιδρύματος τη βοήθειά τους».