HAYGH

ΤΗΣ ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ

ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΑΓΚΟΥ, ΘΕΟΔΩΡΑ ΤΣΙΜΠΟΥΚΗ (επιμ), Η Δική μας Αμερική: η Αμερικάνικη Κουλτούρα στην Ελλάδα, εκδόσεις Μεταίχμιο, σελ. 600 + 16σελιδο εικονογραφικό υλικό

Πρόκειται για μια πραγματικά αξιοσημείωτη προσπάθεια μελέτης της σχέσης Αμερικής-Ελλάδας μέσα από το πρίσμα της τέχνης, της ιστορίας, του κινηματογράφου, της γλώσσας και της λογοτεχνίας, της μουσικής και των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Χαρακτηριστικό του τόμου είναι η πολυφωνικότητα, που προκύπτει ως αποτέλεσμα της διεπιστημονικής προσέγγισης, αλλά και της ιδιαίτερης οπτικής που προσδίδουν στο θέμα κείμενα συγγραφέων όπως ο Γιώργος Βέης, η Σώτη Τριανταφύλλου, ο Χρήστος Χρυσόπουλος, η Αμάντα Μιχαλοπούλου και ο Θόδωρος Γρηγοριάδης.

Το θέμα που πραγματεύεται το βιβλίο είναι επίκαιρο, ειδικά στην μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 εποχή, όπου επανεξετάζονται τόσο ο ρόλος και η θέση της Αμερικής ως υπερδύναμης όσο και οι διάφορες θεωρίες περί παγκοσμιοποίησης. Μέσα λοιπόν σε μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα καχυποψίας και αρνητισμού για οτιδήποτε ξένο, η εν λόγω μελέτη έρχεται να τονίσει τη διαλεκτικότητα που χαρακτηρίζει τις πολιτισμικές συναλλαγές Ελλάδας-Αμερικής εστιάζοντας στη διαδικασία προσαρμογής και αφομοίωσης από την ελληνική κοινωνία αμερικανόφερτων μοντέλων και στοιχείων. Για παράδειγμα, ο Νίκος Μποζίνης και ο Θανάσης Τσακίρης κάνουν εμφανή αυτή τη διαδικασία μέσα από μια διεξοδική ανάλυση της πορείας του ροκ-εντ-ρολ και του φιλμ νουάρ στην Ελλάδα αντίστοιχα. Αυτή τη διαλεκτική σχέση συζητάνε στη μακροσκελή εισαγωγή τους οι επιμελήτριες του τόμου Ντόρα Τσιμπούκη και Έλενα Μαραγκού, χαρτογραφώντας τις διαχρονικές συνιστώσες της αμερικανικής ταυτότητας και της επίδρασής της στην παγκοσμιοποιημένη πολιτισμική δραστηριότητα.

Το ενδιαφέρον συμπέρασμα είναι ότι το πολιτισμικό "αντάμωμα" Ελλάδας-Αμερικής δεν εξετάζεται ανεξάρτητα από το πολιτικοοικονομικό πλαίσιο στο οποίο λαβαίνει χώρα, με αποτέλεσμα πολλά από τα άρθρα να εκφράζουν ένα σκεπτικισμό για τη δυνατότητα αμοιβαίας πολιτισμικής επίδρασης. Ειδικότερα, ο Σωτήρης Σόρογκας ασκεί ευθέως κριτική στη "χολυγουντοποίηση" των ειδήσεων και τονίζει την ανάγκη αντίστασης στο αμερικανικό μοντέλο ενημέρωσης που οδηγεί στην "σκουπιδοποίηση" των ειδήσεων. Στον ίδιο τόνο και μέσα από τις σύγχρονες θεατρικές διαδρομές, ο Κωνσταντίνος Μπλατάνης εξηγεί πώς η παγκοσμιοποίηση συχνά γίνεται συνώνυμο της αμερικανοποίησης, στην ουσία ένα είδος πολιτικής και πολιτισμικής αποικιοποίησης. Η εξυπηρέτηση των αμερικανικών συμφερόντων τονίζεται και απο άλλους συγγραφείς του τόμου, όπως για παράδειγμα από τις Σμάτη Γεμενετζή και Κωνσταντίνα Μπότσιου, αν και εδώ η κριτική είναι πιο συγκρατημένη, αφού ταυτόχρονα συζητείται η προσφορά της Αμερικής στην άνοδο του πνευματικού/μορφωτικού επιπέδου στην Ελλάδα μετά το 1821 και στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα αντίστοιχα.

Μια τέτοια μελέτη αναπόφευκτα φέρνει στο προσκήνιο μια πολυεπίπεδη εικόνα της Αμερικής, η οποία βρίσκεται σε διαρκή αντίθεση με τη συνήθη απλουστευτική φιλο-αμερικανική ή αντι-αμερικανική εικόνα. Όπως πολύ εύστοχα υποστηρίζεται, η σχέση Αμερικής-Ελλάδας είναι μια σχέση αγάπης-μίσους. Πράγματι, η δικτατορία, το κυπριακό και πιο πρόσφατα ο βομβαρδισμός της Γιουγκοσλαβίας έχουν υποσκάψει αυτή τη σχέση με αποτέλεσμα ένα συχνά στείρο αντιαμερικανισμό. Υπό αυτό το πρίσμα Η Δική μας Αμερική έρχεται να παραμερίσει την στερεότυπη εικόνα της υπερδύναμης δίνοντας έμφαση στην πλουραλιστική κατατομή της αμερικανικής κοινωνίας, καθώς και στα αξιόλογα πολιτισμικά στοιχεία που συνθέτουν και προσδιορίζουν την αμερικανική ταυτότητα. Όπως αναφέρει ο Χρυσόπουλος, η Αμερική αποτελεί ένα "πληθυντικό φαινόμενο" και γι' αυτό το λόγο είναι απαραίτητο να ξεκαθαρίσουμε ποια Αμερική θεωρούμε ως σημείο αναφοράς. Αν και η προσπάθεια είναι αξιόλογη, παρ' όλα αυτά είναι κάπως ουτοπικό να πιστεύει κανείς ότι μπορεί εν μια νυκτί να ανατραπούν οι στερεότυπες αντιλήψεις για την Αμερική. Όμως σίγουρα είναι μια πολύ καλή αρχή.

Η Χρυσαυγή Παπαγιάννη είναι εκπαιδευτικός